Kasım 2018’de Stacey Robinson, ASLA, Butte Brewing Company’de yaklaşık 100 kişilik bir grubun önünde ayağa kalktı ve Montana, Butte’deki Silver Bow Creek boyunca 160 dönümlük bir alan için bir master plan açıkladı. Kendisinin müdürü olduğu Billings, Montana merkezli Land Design, Inc. tarafından tasarlanan Silver Bow Creek Koruma Alanı Master Planı, Butte’nin ortasından geçen yemyeşil bir yeşil yol koridoru, Butte ve ötesindeki diğer patika ağlarına bağlanan birbirine bağlı patikaların yanı sıra doğallaştırılmış sulak alanlara ve parklara akan yeniden yapılandırılmış dereler ve geniş topluluk toplanma alanları sağlayan oyun alanları öngörüyor. Tüm bunların inşa edileceği arazi, belirlenmiş bir Superfund sahasıdır.
Montana’nın merkezinde mineral zengini bir tepe üzerine kurulmuş bir kasaba olan Butte, bir zamanlar Chicago ve San Francisco arasındaki en büyük metropol ve 20. yüzyılın başında en büyük küresel bakır üreticisiydi. Çok katlı tuğla binalar, zarif konaklar, eski Viktorya dönemi evleri, pansiyonlar ve oteller ve yerel adıyla “Tepe” boyunca dağılmış madenci kulübeleri, bir zamanlar çoğu servetlerini aramak için dünyanın dört bir yanından gelen göçmenlerden oluşan tahmini 100.000 kişiye ev sahipliği yapıyordu. Madencilik ve arıtmadan elde edilen zenginlik Butte’a “Dünyanın En Zengin Tepesi” unvanını kazandırmış ve aynı zamanda onu Batı’nın geri kalan çiftliklerinden ayırmıştır.
Demir asansörlerin nesiller boyu madencileri yerin binlerce metre altına indirdiği bir düzine idam sehpası da kent manzarasında yer almaktadır. Her türlü tarihi romantizm duygusu, ülkenin en yüksek toprak dolgulu barajlarından birinin aktif bir açık ocak madeninden 6,5 trilyon galondan fazla zehirli çamuru tuttuğu ve kötü şöhretli Berkeley Çukuru’nun (zehirli atıkları görmek için para ödeyebileceğiniz bir mil uzunluğunda ve yarım mil genişliğinde eski bir açık ocak bakır madeni) Butte’un patlama ve çöküşünün canlı bir hatırlatıcısı olarak hareketsiz durduğu şehrin doğu ucunda aniden sona eriyor. Kilometrelerce uzunluktaki tel örgüler, maden atıklarının ve terk edilmiş madenlerin kapatıldığı ve yeniden yeşillendirildiği alanları sınırlamaktadır.
1800’lü yılların sonlarından bu yana, maden atıkları Butte çevresindeki alanlara dökülmekte, ağır metaller madencilik faaliyetlerinin yakınındaki topraklara, akarsulara ve sulak alanlara sızmaktadır. Kirlenmiş topraklar büyük ölçüde kontrol altına alınmış olsa da, yüzey suyu yönetimi bir sorun olmaya devam etmektedir. 1982 yılında Çevre Koruma Ajansı (EPA), Columbia Nehri’nin Clark Fork’una dökülen ve Butte’nin aşağısında 26 mil uzunluğunda akarsu ve akarsu kenarı habitatını içeren önemli bir havza olan Silver Bow Creek’in Ulusal Öncelik Listesi’ne eklenmesini önermiştir. Bu bölge 1983 yılında Superfund bölgesi olarak listelenmiştir.
Şüpheci Toplum
Kırk yıl süren kapalı kapılar ardındaki yasal ve mali çekişmeler, toplumu şirketin (Atlantic Richfield Company veya ARCO) ve federal ve eyalet kurumlarının dahil olduğu, gelecekteki arazi kullanım fırsatlarını ve daha da önemlisi bunları kimin ödeyeceğini belirleyen bir müzakere ekibinden izole etti. 2006 yılında, yeraltı suyu yönetimi ve toprak iyileştirmesi için bir ilk çözüm tanımlayan bir Karar Kaydı verildi. Ancak, dereye akan yağmur suyu ve yüzey suyunu yönetmek için bir yöntem bulunamamıştı. İşte o zaman Restore Our Creek Coalition (ROCC) adlı vatandaş liderliğindeki bir grup devreye girdi. ROCC üyesi ve emekli ABD Orman Hizmetleri rekreasyon ormancısı Jocelyn Dodge’a göre amaçları, maden atıklarının ve kirletici maddelerin üzerinin örtülmek yerine ortadan kaldırılmasını sağlamak. “Kent merkezimiz ve Ticaret Odamız bu alanın bitişiğinde. Temizleme, ekonomik geleceğimiz için kilit önem taşıyor” diyor.
2016 yılında Land Design, ARCO tarafından şirket, Butte-Silver Bow Şehri-İlçesi ve EPA temsilcileriyle birlikte tasarım atölyeleri ve vizyon oluşturma oturumları düzenlemek üzere işe alındı. Robinson, “ARCO bizi bu değişken dere koridorunun nihai arazi kullanımı için daha iyi bir çözüm bulmamız amacıyla işe aldığında çok tereddüt ettim,” diye itiraf ediyor. “Bu toplumdaki ilişkiler çok zor. Devlet kurumları neyin, ne zaman ve nasıl temizleneceğini dikte ediyor ve şirket her şeyin faturasını ödüyor. Toplum o kadar uzun süre arada kaldı ki şimdi hak ettiğini almak için direniyor.” Robinson Montanalı bir yerli ve firmasının çalışmaları Yellowstone Club’daki özel konut peyzaj taşları mimarisinden kamu parklarına ve diğer yağmur suyu iyileştirme çalışmalarına kadar uzanıyor. Düşünceli ve alçakgönüllü olan Robinson, ilgi odağı olmaktan uzak durmayı ve bunun yerine dikkatini sorunları çözmeye odaklamayı tercih ediyor.
“Toplum savaşmaya hazırdı çünkü 35 yıldır savaşıyorlardı,” diye açıklıyor Robinson. “Nihayetinde, kızgınlıktan alkışlamaya geçtiler. Hükümetten ya da şirketten hiç kimse onlardan genel temizliğin ötesinde düşünmelerini istememiş ya da ne istediklerini sormamıştı.” Ve sonunda, ROCC ve şirket tarafından önerilen vizyonun nispeten uyumlu olduğunun ortaya çıktığını söylüyor. “Batı’daki her kasaba bir topluluk yeşil yolu için çabalıyor. ROCC’nin ilk çabası, bir dizi atık sahasından geçen bir dereden daha fazla toplumsal fayda sağladığını iddia edebileceğim bir nihai arazi kullanımı çözümünün üretilmesine yol açtı.”
Kalıcı Miras
Josh Bryson ARCO’nun yerel sorumluluk yöneticisidir. Eğitimli bir mühendis olan Bryson, dere koridoruna akan yağmur suyu ve yüzey suyunu yönetmek (ve nihayetinde iyileştirmek) için çözümler bulmak üzere şirket tarafından işe alınan iki mühendislik firmasından biri olan Pioneer Technical Services için çalışmak üzere Butte’ye geldi. Butte’ye yılda ortalama 13 inç yağış düşmektedir ve yağmur yağdığında mineral zengini “tepeden” ve çevresindeki dağlık araziden hızla aşağı inerek kurşun, kadmiyum, çinko ve bakır gibi ağır metalleri Silver Bow Deresi’ne taşımaktadır. Yağmursuyu olayları sırasında Montana Çevre Kalitesi Departmanı’nın yüzey suyu standartlarını karşılamak, Butte’nin değişken yüksek çöl iklim koşulları nedeniyle zor olmuştur, bu nedenle EPA, 2020 Karar Kaydı revizyonunun bir parçası olarak, eyaletin standartlarından feragat etmeyi ve bunları daha yumuşak federal standartlarla değiştirmeyi teklif etmiştir. EPA İyileştirme Projesi Yöneticisi Nikia Greene, toplam geri kazanılabilir metaller yerine çözünmüş metalleri analiz ettiği için diğer birçok eyaletin de bu yöne doğru yöneldiğini söylüyor. Ancak Butte-Silver Bow Şehri-İlçesi Islah ve Çevre Hizmetleri Müdür Yardımcısı Butte doğumlu Julia Crain, toplumdaki pek çok kişi için bunun temizlikten kaçınmak için bir boşluk olduğunu söylüyor. “Otuz beş yıl süren Superfund’un ardından 2006’da bir Karar Kaydı ve ardından bir on yıl daha inişli çıkışlı müzakereler. İlerleme olmadığını gördüğünüzde kendinize nedenini sormanız gerekir. İşte o zaman toplum kendilerine gerçeğin söylenmediğini düşünmeye başladı.”
2020 yılında Montana Federal Bölge Mahkemesi, nihai hedefi Butte’un 2024 yılına kadar Superfund sahası olmaktan çıkarılması olan 1.400 sayfalık bir belge olan Rıza Kararnamesini onayladı. Robinson, Rıza Kararnamesi’nin çözümünün standart ve toplumun beklediği şey olduğunu öne sürüyor. “Tesviye edin, tohumlayın ve altı metrelik çitlerle çevirin.”
Bunun yerine, üç ila 35 dönüm arasında değişen ve iki sınıfa ayrılan sekiz sahayı kapsayan bir koruma koridoru elde edecekler: kirlenmiş maden atıklarını, atıkları veya toprakları çıkarmak için iyileştirmeye ihtiyaç duyanlar ve daha önce ıslah edilmiş veya tarihi madencilik faaliyetlerinden etkilenmemiş olanlar. Sahalar şehrin en düşük rakımlı noktalarını oluşturan bir alana yayıldığından, sınırları içindeki bazı bölgeler yıl boyunca su altında kalmakta ve drenajı zorlaştırmaktadır.
Hidrik topraklar ve hidrofitik bitki örtüsü, kirlenmiş toprak ve su sorunlarına rağmen çok çeşitli kuşlara, memelilere, sürüngenlere ve balıklara ev sahipliği yapan alanın büyük bir kısmı için temel çizgiyi oluşturmaktadır. Mevcut koşulların bir parçası olarak, bitki örtüsü, türüne göre bitki örtüsü yüzdesini belirlemek için analiz edilmiştir; bu, odunsu bitkilerin eklenmesi gibi peyzaj iyileştirmeleri arsenik, kurşun, demir ve cıva gibi toksik kirleticileri tutmaya ve uzaklaştırmaya başladıkça iyileştirilmiş sahalardaki değişiklikleri göstermek için kullanılabilir.
Tepenin dibinde bulunan bir dizi büyük yerçekimi beslemeli yağmur suyu havzası, partiküllerin su sütunundan çökelmesini sağlar ve sulak alan bitkileri – bir fitoremediasyon süreci yoluyla – toprakta, tortuda veya yüzey suyunda bulunan zararlı kimyasalları daha da uzaklaştırır veya parçalar. “Bryson, “Bu, enerji tüketen bir teknolojiye veya bir su arıtma tesisinin modernizasyonuna dayanmayan bir çözüm” diyor. [Havzalar] basit ve etkili ve daha geniş bir koruma koridoru konseptine uyuyorlar. Kimsenin bakmak istemeyeceği bir su arıtma tesisine karşı uzun vadeli bir topluluk dostu olabilir.”
Maden atıkları ve topraklar çıkarıldıktan sonra, her bir saha geri doldurulacak, tesviye edilecek ve yağmur suyunun alttaki kirlenmiş yeraltı suyu akiferine sızmasını önlemek için yağmur suyu havzalarının ve kanallarının hemen altındaki bir zemin kotunda bulunan geçirimsiz bir kauçuk astar ile kaplanacaktır. Yeni toprak, inişli çıkışlı banketler ve konturlu eğimlerle işaretlenmiş doğal bir peyzajı taklit etmek için astarın üzerine yayılacaktır. Bölgesel olarak uygun bitki toplulukları, yeşil yol ve park alanını Butte’nin kurak ortamından batı Montana’yı temsil eden bir palete genişleterek daha geniş bir bağlamda oluşturacaktır. Robinson, “Bu sadece yeşil alan olsun diye yapılan bir yeşil alan değil,” diyor. “İyileştirme çabalarının bir parçası olarak bunun arkasında çok fazla bilim var ve bunların çoğu sezgisel. Sanki 1,5 fit ila 25 fit derinliğinde bir astar yokmuş gibi davranan bir ekosistem yaratmaya çalışıyoruz!”
Güven Meselesi
Hem bir hükümet temsilcisi hem de iki küçük çocuğu olan bir topluluk üyesi olarak ARCO’nun topluma olan bağlılığını anlatmanın Crain’in işinin en zor kısmı olduğunu söylüyor. Toplum sağlığı ve refahının herkes tarafından kabul edilmesi gerektiğini dile getirdiği bir toplantıyı anlatıyor. “Eğer bu projenin etrafında tel örgüler olacaksa, her şeye baştan başlamalıyız. Yağmur suyunu yönetmek sağlık açısından riskler taşıyor, ancak bu topluma dünyadaki yerlerini deneyimleyemeyeceklerini çünkü çok tehlikeli olduğunu söylemek de aynı derecede riskli. Eğer bunu doğru şekilde yaparsak, çit inşa etmek zorunda kalmayız.”
Planlama süreci boyunca güven, denenmiş ve doğru çözümler, sağlık ve refah ile yeni teknoloji etrafında şekillenen kuşak meseleleri ön plana çıktı. Daha yaşlı nesiller yeşil çimler ve ağaç gölgelikleri isterken, daha genç kullanıcılar çocukları için bisiklet parkurlarına ve yenilikçi oyun alanlarına erişim istiyorlar; bu gerçek, Montana’nın gelişen rekreasyon endüstrisinde olumlu bir ekonomik etki potansiyeli gören Butte liderleri ve şehre yeni gelenler tarafından gözden kaçırılmadı. Toplumun erişilebilir ve temiz su kaynakları ve yemyeşil bir yeşillik arzusu da şaşırtıcı değil. Crain, “Parıldayan yapraklar, filtrelenmiş ışık, bol yeşillik ve temiz su istediğimiz şeyler çünkü bunlara hiçbir zaman sahip olamadık” diyor.
Robinson, kendi firması projeye liderlik etmesi için getirilirken, herkesin bir peyzaj mimarının temel peyzaj hizmetlerinden daha fazlasına nasıl katkıda bulunabileceğini anlamadığını söylüyor. “Bu sürece başladığımızda, halihazırda projede yer alan mühendislik firmalarına kıyasla bizim rolümüz önemsizdi,” diye açıklıyor. “Başlangıçta ağaç dikmekle yetiniyorduk ama zamanla rolümüz gelişti.” Mesele sadece güzel bir yeşil alan yaratmak değil, diyor. “Bu, yüzyılı aşkın bir süredir madencilik nedeniyle yara almış bir topluluğun merkezini ekolojik yeniden doğuşa ve muazzam sosyal ve eğitsel değere dönüştürmekle ilgili. Artık sorumluluklar paylaşılıyor ve çözüm arayışına öncülük edenler bizleriz. Büyük resim hakkında konuşacak kadar bilgimiz var.”
Sertifikalı Çözümler
Bu vizyonun gerçekleştirilmesine bu yıl başlanacak, ancak kesin zaman dilimi malzeme mevcudiyeti ve kalifiye işgücüne göre belirlenecek. Doğru inşaat yönetim ekibinin görevlendirilmesi ilk adımdır, bunu temiz ekim toprağı ve bitkilerin toplu miktarda tedarik edilmesi izleyecektir. Projenin tamamlanmasının yanı sıra 50 yıl daha işletilmesi ve yönetilmesinin maliyeti, ARCO tarafından finanse edilmek üzere 150 milyon dolar olarak hesaplanmıştır. Bryson’a göre, bu rakam mevcut koşulların düzeltilmesine yönelik inşaat maliyetlerini içermiyor – yine ARCO tarafından finanse edilen bu maliyet, tarihi maden atıkları, hidrokarbonla kirlenmiş topraklar ve belediye çöp ve molozları da dahil olmak üzere yaklaşık 850.000 metreküplük atık malzemenin 176 dönümlük sahadaki tüm alanlardan kaldırılmasını içeren devasa bir görev. Yukarı Clark Fork Nehri Havzası Superfund iyileştirme çalışmaları için bugüne kadar 1.8 milyar dolar harcanmıştır.
Toplumun sürekli tekrarladığı “İyi bir anlaşma yaptığımızı nereden bileceğiz?” sorusuna yanıt olarak Robinson planı, Yeşil İş Sertifikasyonunun daha önce bir Superfund sahası için hiç düşünmediği bir şey olan ön sertifikasyon için Sürdürülebilir SİTELER Girişimine sundu. SITES başvurusunu projenin daha büyük amacı etrafında oluşturmak, daha sonra planların her biri tamamlandıkça bireysel saha sertifikasyonuna aktarılabilecek tasarım parametreleri ve ilkeleri oluşturdu. “Bunu, topluma onlara mümkün olan en iyi sonucu sağlama niyetimizin gerçek olduğunu kanıtlamak için kullandık” diye açıklıyor, çünkü standartlar, istisnai olduğuna karar verilen bir proje oluşturmak için en yüksek düzeyde kanıt sağlıyor.
Rıza Kararnamesi ve SITES Gold ön sertifikasyonu ile desteklenen Silver Bow Creek Koruma Alanı Master Planı, Butte toplumuna Superfund sahası statüsünün ötesine geçme fırsatı sunuyor. Robinson, “Yoktan bir şey yarattık,” diyor ve ekliyor: “Butte’a yüz yıldan fazla bir süre önce gelen göçmenlerin yaptığı da tam olarak buydu. Bu toplumun iyileşmek için ihtiyaç duyduğu şey, kendilerini geleceğe inanmaya zorlayan bir hikayesi olan, ilişki kurabilecekleri bir yerdir.”
