DÜNYADA MERMER VE GRANİT YATAKLARI
Dünyada, petrografide mermer olarak tanımlanan kristalin kalkerler (mermerler) jeolojik olarak Alp Kuşağı, Ége Adaları, Anadolu Yarımadası, İran, Pakistan ve Hindistan’dan (Himalaya Yükseltisi) Çin’e kadar uzanan alanda bulunmaktadırlar.Bu alan jeolojik olarak hemen hemen aynı yapıya sahiptir. Ayrıca, metamorfik (başkalaşım) masifler içinde oluşan mermerler ve mağmatik orijinli olan kayaçlar Hersiniyen Orojenik kuşağına ait olan eski Kristalin Masiflerin (Kanada, İsveç, Anadolu, Urallar-Sibirya, Güney Afrika, Güney Amerika ve Avustralya) bulunduğu yerlerde görülmektedir.
Mermer olarak kullanılabilecek niteliklerdeki kalker, dolomitik kalkerler ve kalkbreşler ise genellikle Alp Kuşağında bu kuşağın çevresindeki Mesozoik ve Tersiyer oluşumları içerisinde yer alır. Kalker ve dolomitik kalkerlerin bulunduğu yerler çok farklı yapı gösterirler. Kalkbreşler ise tektonik zonlarda ve uygun sedimentolojik ortamlarda bulunur. Değişik yapı ve dokunun bulunması karter oluşumu esasından kaynaklanmaktadır. Dünya üzerindeki mermer olarak kullanılabilecek önemli kalker oluşumlarının ayrıntılı durumları ve korelasyonları hakkında ayrıntılı araştırmalar yapılmadığı için burada belirtmek olanağı olmamıştır. Ancak, genel olarak makro düzeyde bilgi verebilmek açısından jeolojik yapısına göre kısmen tahmini olarak değinilebilir.
Granit, diyorit, siyenit vb. mermer olarak kullanılabilecek niteliklerdeki mağmatik orijinli kayaçlar eski kristalin masiflerle ilgili olarak bulunur. Bazı kıtalarda örneğin; Kuzey Avrupa’da, İsveç, Finlandiya ve Güney Afrika’da olduğu gibi çok geniş alanlarda yüzeyleyen granit oluşumlarının bulunduğu jeolojik olarak bilinmektedir. Siyenit adı ise Mısır’daki Siena’dan gelmekte olup, Piramitler Eski Mısırlılar tarafından siyenitlerden inşa edilmiştir. Oniks mermer ve traverten oluşumları genç tektonik evrim ve kalsiyum karbonatlı su çıkışları ile ilgili olduğu için genellikle genç fay hatlarının bulunduğu alanlar ile karstik arazilerde görülürler.
Dünyada mermer ve granitin bulundukları yerler:
Asya Kıtası:
Rusya: Değişik renk ve desenlerde kalker, mermer ve Sibirya-Urallar’da koyu renkli ve kırmızımsı granitler bulunmaktadır.
Çin Halk Cumhuriyeti: Kesin olarak durumu bilinmemekle birlikte jeolojik olarak değişik renk ve desenlerde kalkerler ile volkanik ve magmatik orijinli kayaçların bulunabileceği tahmin edilmektedir.Japonya ve Tayvan’a ihracat yapmaktadır.
Japonya: Kalker ve bazik-magmatik kayaçlar ile gabro ve diyorit oluşumları bulunmaktadır.
Hong-Kong, Kore ve Kamboçya: Çeşitli kalkerler ve koyu renkli mağmatik orijinli kayaçlar bulunur. Güney Kore’de granit üretimi yapılmakta olup Japonya ve Tayvan’a ihrac edilmektedir.
Hindistan: Değişik renk ve desenlerde kalkerler ve özellikle granit ve koyu siyah gabro-diyorit oluşumları bulunmaktadır.
Pakistan: Genellikle yeşilimsi bir zemin üzerine birbirine paralel renkli tabakalaşmalar ve büyük renkli benekler içeren oniks mermerleri bulunmaktadır. Bunların dışında değişik renk ve desenlerde kalkerler ve mağmatik orijinli sert mermer oluşumları da bulunmaktadır.
İran: Orijinal renk ve desenlerde oniks mermerleri ve sarı-kırmızı renklerde bulunan traverten oluşumları, bunların dışında değişik renklerde kalkerkerin de bulunduğu tahmin edilmektedir. İran siyah mermeri uluslararası piyasalarda aranan mermer türüdür.
Suudi Arabistan ve Yemen: Bej ve grimsi beyaz renklerde mermer olarak kullanılabilecek kalker oluşumları bulunmaktadır.
Suriye: Bej renkli kalkerler ve bazı bazik-mağmatik kayaçlar mermer olarak kullanılmaktadır. Azerbeycan ve Orta Asya Cumhuriyetleri: Granit oluşumları mevcut olup, henüz dış piyasa için işletilmemektedir. Türkiye (Anadolu): Değişik renk ve desenlerde kalker ve kristali kalkerler (mermer) ile granit, diyorit, gabro, diyabaz vb. gibi mağmatik orijinli kayaçlar, geniş travertenler ile oniks mermerleri bulunmaktadır.
Avrupa Kıtası Mermerleri:
Rusya ve Ukrayna: Silisli taşlar yaygın olarak bulunuyorsa da dekoratif taş ocakçılığı tam olarak gelişmemiştir. Bu yüzden dünya pazarlarında labrador dışında isim yapan taşları yoktur.
Türkiye (Trakya): Mermer (kristalin kalker ve dolomit), kalker, granit ve gnays oluşumlan mermer olarak kullanılabilecek özelliklerdedir.
Yunanistan: Yunanistan’daki en kaliteli mermerler, Ege denizindeki Paros adası ile Atina civarında bulunan Pentelicus dağında çıkarılan ve Parian ismi ile tanınan mermerlerdir.Mermer piyasasında tanınmış bir mermer olan Cipolino mermeri beyaz ve yeşil çizgiler içerdiği için ortasından kesilmiş bir soğan görüntüsündedir.Ege denizinde Tinos adasından çıkartılan mermerler ise beyaz damarlı yeşil renkli mermerlerdir. Breşli yeşil serpantin olan Verde Antique mermeri, Yunanistan’da çıkartılmış dünyanın en eski mermerlerinden biridir.
Bulgaristan: Mermer, kalker ve granit oluşumları bulunmaktadır. Çekoslovakya: Kalker, granit, kalkbreş oluşumları bulunmaktadır.
İtalya: İtalya’nın en önemli mermerleri Carrara civarında çıkartılan grimsi beyaz mermer çeşitleridir. Floransa ve Roma arasındaki Siena kasabası civarında koyu sarı ve koyu damarlı mermerler çıkartılmaktadır. Kuzey Italya’da yeşil renkli mermer, Sicilya’da krem renkli mermer oluşumları bulunmaktadır. Bunların yanısıra Tivoli civarında traverten ocakları bulunmaktadır. Sardinya granitleri de önemli oluşumlardır. İtalya’da mermercilik çok geliştiği için hemen hemen her çeşit kayaç mermer olarak değerlendirilmektedir.
Almanya: Granit ve renkli kalkerler bulunmasına rağmen desen azlığı ve çevreci tutumlar nedeniyle ithalata önem verilmektedir.
Fransa: Kalker ve granit oluşumları önemli olup, diyorit ve bazı mağmatik orijinli kayaçlar da mermer olarak kullanılmaktadır. Pireneler çevresindeki gri ve kırmızı renkli mermerleri tanınmış mermerlerdir.
İsveç, Norveç ve Finlandiya: Çeşitli renk ve desenlerde granit ve siyenit oluşumlanı bulunmaktadır. Özellikle pembemsi renkte granit oluşumları vardır. Norveç’te “Norveç Gülü” denilen kırmızı lekeli ve hafif yeşil damarlı mermer çıkarılmaktadır. İsveç’te ise “İsveç yeşili veya Swedish Cipolin denilen beyaz damarlı ve açık yeşil renkli mermerler bulunur. İsviçre ve Avusturya: Bej ve grimsi renklerde kalker ile serpantin oluşumları mermer olarak kullanılmaktadır. İspanya: Mermer yatakları bakımından oldukça zengin bir ülkedir. İspanya’nın kuzeyindeki bölgede parlak siyah, beyaz damarlı siyah , kırmızı ve gri, Katalan kırmızısı ve daha bir çok değişik renkli mermer yatakları bulunmaktadır. Güney Ispanya’da beyaz ve fildişi sarısı renginde damarlı mermer çeşitleri bulunmaktadır. Malaga çevresinde koyu kahverengi oniks mermer yataklar bulunmaktadır. Madrit’te değerli beyaz granit yatakları vardır. İspanya’nın batısında siyah, gri, mavi ve bej grisi değişik renklerde granit oluşumları vardır. En önemli granit ocakları kuzeybatı İspanya’da bulunmaktadır. Ayrıca açık pembe renkli granit oluşumları da bulunmaktadır.
Portekiz: İspanya sınırındaki bölgelerde kırmızı damarlar içeren beyaz mermer yatakları bulunmaktadır. Lizbon’un kuzeyinde de kırmızı renkli mermer yataklar bulunmaktadır. İngiltere: İngiltere’nin en önemli mermer yatakları Devonshire bölgesinde çıkartılan fosilli ve koyu gri zemin üzerine kırmızı damarları olan mermerlerdir. Bunun yanında özellikle gri renkli granit oluşumlar da bulunmaktadır.
Belçika: Grimsi renkli ve siyahımsı kalker oluşumları çok önemlidir.
Afrika Kıtası;
Misur: Granit, siyenit ve gabro-diyoritler ile bazı amfibolitler çok önemli olup, kaliteli bazı kalker oluşumları da mermer olarak kullanılabilir özelliktedir. Ancak dışa yönelik üretimleri sınırlıdır.
Fas ve Cezayir: Kuzey Afrika’da kırmızı ve sarı renkteki Numidien mermerleri uzun yıllardan beri işletilmektedir. Cezayir’de Oran yakınlarında kızıl alev oniks mermeri oluşumları vardır.
Nijerya, Kongo, Sudan, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Mozambik: Granit, siyenit ve kalker oluşumları bulunur. Kongo siyah mermeri (gabro-diyorit, amfibolit) ve Güney Afrika mavi graniti çok önemli birer mermer tipini oluşturmaktadır.
Amerika Kıtası:
Amerika Birleşik Devletleri: Dünyanın en çok mermer tüketen ülkesidir. Kalker, breş, konglomera, granit, siyenit, serpantin, diyabaz vb. oluşumları bulunmaktadır. Beyaz granit oluşumları bulunmaktadır. Silisli taşların hem ithalatçısı, hem de ihracatçısıdır.
Kanada: Granit ve serpantin oluşumlarının bulunduğu tahmin edilmektedir.
Uruguay, Brezilya ve Arjantin: Uruguay’da granit oluşumları, Brezilya’da mavi granit ve oniks mermerleri vardır. Açık yeşil renkli oniks mermeri Arjantin’deki en önemli oluşumdur. Bunun yanında mavimsi renkli granit ve diğer mermerler de bulunmaktadır.
Meksika: Dünyanın en tanınmış oniks mermer oluşumlarına sahiptir.
Avustralya Kıtası:
Avustralya, Yeni Zellanda ve Endonezya: Avustralya’da mermer olarak kullanılabilecek çok miktarda kayaç çeşitleri bulunmaktadır. Yeni Zelanda’da kalker ve granit oluşumları vardır. Endonezya’da bazı adalarda bej renkli kalkerler, – granit ve diyoritler bulunaktadır. Son yıllarda mermer oluşumlarının değerlendirilmesini hedefleyen çalışmalar yapılmaktadır.
DÜNYADA MERMER VE GRANİT ÜRETİMİ
Dünyada yaklaşık olarak 60’a yakın ülke boyutlanmış taş işi ile uğraşmaktadır. En önemli üreticí ülkeler Italya, İspanya ve Yunanistan’dır. 1990 yılındaki dünya üretimi 32 milyon ton (10 milyon m3) olarak gerçekleşmiştir. Italya, İspanya, Yunanistan, A.B.D., Fransa ve Çin yaklaşık olarak toplam üretimin % 50’sini karşılamaktadır. Bu ülkelerin yanında Brezilya ve Hindistan pazara yeni giren ve ağırlıklarını koyan ülkelerdir..
Granit konusunda Güney Kore önemli bir atılım yapmıştır.Pazara yeni giren ülkelerin ucuz iş gücünü gündeme getirmesi ile üretim maliyetleri aşağıya çekilmiş ve fiyatlarda düşme yaşanmıştır. İleride potansiyel vaad eden önemli ülkeler ise; Rusya, Türk Cumhuriyetleri ve Macaristan’dır.
